Bij een mild zonnetje bereikte de Zomer van Antwerpen dit weekend haar hoogtepunt. Zowel wat de publieksbelangstelling van tienduizenden betrof als inhoudelijk. Volwassenen blijven kinderen in het diepste van hun ziel. Het Franse theatercollectief Royal de Luxe begrijpt dat en brengt met haar geniaal “straattheater” massa’s over de hele wereld in vervoering. De metershoge reuzen die traag door de wijken trokken, door smalle volksstraten, na op stadspleinen overnacht, gedoucht, gegeten, geleefd te hebben werden opnieuw voor enkele dagen geliefde familie, waarvan de Antwerpenaar geëmotioneerd afscheid nam. De theatergroep integreert in iedere stad waar ze komt de lokale geschiedenis in haar happening. De korte maar indringende aanwezigheid van de Duiker met “de hand”, de Kleine Reuzin zal even lang nazinderen als die van de Grote Reus & de Kleine Reus van dezelfde theatergroep in 1998.

Deze meters hoge “poppen” zijn geen elektronische machines, bestuurd via afstandsbediening. Het is “handenarbeid” die hen het leven schonk. Gefabriceerd uit houtsoorten, staal, kabels, raderen, recyclage materiaal, mechanica ontdekt in de late middeleeuwen. Kunst. Die hele structuur werkt duidelijk zichtbaar, aangedreven door de spierkracht van menselijke dienaars. De toegestroomde massa slikte dat ontroerd, identificeerde zich kinderlijk met een werkelijkheid die zo anders en menselijker is dan hetgeen ze dag in dag uit via hun TV scherm en Internet slikken. De Duiker is negen meter hoog en lijkt wel ”écht”. Het meisje vijf meter. “Je kan alles zien…”, zegden de mensen. Wat in de motor van hun wasmachine zit kunnen ze niet zien en is onmenselijk. Hopelijk herkenden ze ook het actuele politieke verhaal – of beter, de verhalen – achter dit sprookje…

Eric Anthonis: “Magie…”

De in de eerste plaats theaterman Eric Anthonis en dan misschien politicus, was intendant van Antwerpen Culturele Hoofdstad van Europa in 1993. Nadien werd hij zowat de beste schepen van cultuur die de stad kende en nodigde hij nogmaals Royal de Luxe uit, dat al met kleinere projecten Antwerpen aandeed. In De Morgen (20/08/10) denkt de voormalige schepen terug aan die wonderbaarlijke Zomer van Antwerpen van ‘98, toen de Grote Reus & de Kleine Reus de mensen dicht bij mekaar bracht met een sprookje over liefde.

Eric Anthonis: “Ik heb in mijn leven nogal wat dingen gezien, maar die zondag in 1998 zit diep in mijn hoofd. Ik was gelukkig, niet alleen met zoveel emotie, langs de kaaien waren er velen die juichten en weenden. Ik heb lange tijd mijn kop gebroken om te weten hoe het zo ver kwam. Ik houd het maar bij magie, maar dan wel als het product van zoveel eerlijke artistieke kwaliteit zonder toegeving aan modieuze trends van een tijd”. Kan kunst de wereld dan toch veranderen ?

Vandaag, twaalf jaar later, verborg het sprookje achter de nu op bezoek zijnde reuzen familie ( De Kleine Reuzin en haar oom, de Duiker met “de hand”) een politiek verhaal over hoe Antwerpen door de schuld van de regerende politici verloederde en dat nog doet. Op de Blog van de Zomer van Antwerpen staat: “De duiker: Het verhaal”. Lees het hier

Immense badkuipen.

Ratio en sprookjes leven niet op goede voet. Sprookjes analyseren maakt ze kapot. Doornroosje en haar wolf zouden een perverse verhouding hebben… Toch moet je de Duiker en zijn nichtje ook als…activisten zien. Activisten ter verdediging van het maritiem erfgoed en meer. Sprookjes, volksverhalen zijn als ideologische traktaten. Goed theater is politiek theater. Dat van Shakespeare is dat, dat van Royal de Luxe ook. “De hand” is overduidelijk deze die in het wapen van Antwerpen voorkomt. “De hand” die het standbeeld van Brabo voor het stadhuis werpt. “Hand werpen”. Oude koek, maar er is meer… Verse koek. Die aangeboden werd middels een stedelijk initiatief.

In  “De Duiker: Het verhaal”, van de Zomer van Antwerpen, wordt er op gewezen hoe ooit en ook vandaag tol geheven werd en wordt op de wegen. Op de Schelde, op land. Darmee financierde een gehate reus “immense badkuipen”, dokken, voor hem en andere reuzen… enorme vrachtschepen, olietankers. Die “badkuipen” vernietigen vandaag dorpen als Doel, voor die wegen doet men beroep op de beruchte Lange Wapper, een seks maniak uit de stadslegendes… De mythe verhaalt hoe de “vette” reus Druon Antigoon tol op de stroom afdwong van de “mageren”. Van de schippers die niet betaalden werd de hand afgekapt en die werd in de Schelde gegooid. Die mythe heeft meer dan ooit een draagvlak. De “vetten” zijn gekend.
 

“Sus Antigoon !”

Op een dag werd dan de hand van Antigoon zelf afgekapt door de heldhaftige Romeinse soldaat Silvius Brabo, het bekende verhaal over de vrijmaking van de Schelde van tol. Van de vrijmaking van de Antwerpenaars. Ieder Antwerps kind hoorde er van, zoals de Gentenaars hun geschiedenis van stroppendragers trots verder vertellen op de Gentse feesten. Ook een verhaal van volkse vrijheid. De gevorderde lezers schaffen zich de eerste albums van Suske en Wiske aan, liefst ongekuist. Willy Vandersteen laat in “Het eiland Amoras” (1945) en later in “De Zwarte Madam” een voorvader van Suske opdraven, het alcoholistische spook “Sus Antigoon !”. Verwant aan de slechte reus Druon Antigoon ?

Zijn album “De 7 schaken” is een sleutelwerk over de vermeende geschiedenis van de Schelde stad. Waarvan Royal de Luxe fragmenten gebruikte. Vandersteen was in zijn eerste en beste jaren de croniqueur van “de Seefhoek vooruit !”, van de “vierde wereld” vlak na WOII in Antwerpen Noord. Met personages die uit het dagelijkse armoedige leven geplukt zijn, die de taal “van het volk” spreken, getekend in een stijl die nooit geëvenaard werd door wat later “gelikt” uit zijn strip fabriek kwam. Hij zou ontroerd zijn bij het zien van de reuzen van Royal de Luxe in de stad, op het St.Jansplein en zijn Antwerpen Noord. De ongetwijfeld van het OCMW levende en “in het zwart” bijklussende “loodgieter” Lambik zou zijn mening geven over de machinerie van die reuzen. Sidonia zou haar handen vol hebben aan Suske en Wiske, van wie de ouders onbekend bleven. Al doet al lang het gerucht de ronde dat Sidonia de “BOM” is, “Bewust Ongehuwde Moeder” met volkse feministische trekjes. (Geniet van de eerste albums van Suske en Wiske, vanaf de vroege veertiger jaren. Fragmenten te zien op (3)
 

De fontein bruiste.

 
De Reus / Duiker ging in zijn duikerspak terug naar de Antwerpse “badkuipen” en vond daar zowaar zijn afgehakte hand terug, van de eertijds vreselijke Druon Antigoon. De reus werd menselijk, zal niet opnieuw misbruik maken van zijn macht. Hij kiest de kant van de mensen, wandelt tussen hen in de stad. Neemt hij een klassenstandpunt in ? Door die hand mee centraal te stellen verwittigd men; let op, ze zijn terug, zij die tol heffen waartegen het volk in opstand kwam. Kap hun handen af vooraleer ze in onze zakken zitten en onze handen, onze mondigheid, afkappen. Waar zitten die “slechte reuzen”, de echte profiteur, anders dan op het stadhuis, in de Vlaamse regering, de aandeel houders vergaderingen, in “de salons”? 

De Grote Reus ging vorig weekend op zoek naar zijn nichtje, De Kleine Reuzin die Antwerpen in haar ééntje verkende. Hij zocht haar in de stad. Dit alles konden velen “live” volgen, op straat. De Kleine Reuzin was amper van het Sint Jansplein – een niet bepaald chique buurt – vertrokken of ze kreeg een “mechanische appelflauwte” en viel stil. Bezorgdheid al om, maar niet voor lang, niets menselijks is haar vreemd. En waar kwamen onze Reuzen tenslotte samen terecht ? In één van de dokken, “badkuipen”, die resten van de oude haven ? De reuzen beslisten, de organisatoren van de Zomer van Antwerpen zwegen en lukten er in tienduizenden alle hoeken en gaten van de binnenstad te laten zien. Op zoek naar de happening van Royal de Luxe. Niet via Internet, wel met de al oude “mond-aan-mond” communicatie.

Op het Zuid gonsde het van geruchten. Zou “het” zondag tenslotte aan de gedempte Zuiderdokken gebeuren ? Ooit prachtig binnenwater nabij de bruisende Vismarkt, “badkuipen” rechtsreeks met de Schelde verbonden, erfenis van Napoleon. In de zomer van ’68  werden ze volledig vernietigd, dichtgegooid. Herinneren we er aan dat Bob Cools (sp.a) toen Burgemeester en schepen van cultuur was. Eén van de meest arrogante en slechte ooit. Nu is het een immense vlakte, een gevaarlijke parking middenin een verknoeide woonbuurt die door de stedelijke pr – machine cynisch als “bruisend” verkocht wordt. Reeds van de donderdag voor de aankomst van de reuzen, “bruiste”, spoot er achter mijn hoek aan de gedempte Zuider dokken een tientallen meter hoge water fontein met veel lawaai de lucht in. Ze kwam uit de diepte, rukte de bodem uit mekaar. Er zit leven in. De Kleine Reuzin bracht er de nacht door. Een signaal dat het menens wordt met het open leggen van die dokken ? De bewoners in die wijk wachten af. In ieder geval werd hier een symbolische daad gesteld.

Beroepshof ? Slopen maar !

 
Immers, iedere Antwerpenaar en ver daarbuiten wil die dokken in ere hersteld zien als binnenhaven. Water ! Badkuipen voor de Grote Reus met zijn duikerspak. En voor ons. De aan de gang zijnde heraanleg van de Schelde kaaien is onvolledig zonder eerherstel van de Zuiderdokken. De infrastructuur van die dokken zit intact onder duizenden tonnen vervuild zand. Zeker weten, hoogstpersoonlijk groef ik tijdens de succesvolle kunstmanifestatie Fabrik ’88 aan de Waalse Kaai, aan die dokken, illegaal tot op de “blauwe steen” van die “badkuipen”. Hij zit er nog stevig. Het volgens een equéte van De Morgen met voorsprong lelijkste gebouw van Vlaanderen, het Beroepshof aan de Waalse kaai, staat daar waar de verbindingsluis met de Schelde was. Hier is slopen een must, breek af dat Beroepshof. (Lees (1) en (2).

Aan de zoektocht van de Grote Reus naar de Kleine Reuzin kwam zaterdag avond voorlopig een einde op het St.Jansplein, waar ze mekaar in de armen sloten en het meisje een dansje maakte. In Antwerpen Noord dus, de armste wijk van de stad waar de stedelijke overheid de meeste repressie gebruikt tegen de mensen. Dat zullen de vele toeristen en Antwerpenaars die bij de gelukkige familie hereniging waren, niet weten. Uiteindelijk werd het Park Spoor Noord waar des middags de eindfase ingezet werd met een enorme picknick in aanwezigheid van beide gasten van Royal de Luxe. Rond half zes viel het definitieve afscheid aan de Londenbrug.
 

“Wij, het volk…”

 
Wat maakt echter de doortocht van deze reuzen zo imponerend ? “Artistieke magie”, ondermeer, zegt Eric Anthonis. “Wat maakt dat dit spektakel mensen tot hun tenen raakt ?”, vraagt Elke Vandeperre – coördinator van de Antwerpse socio – culturele vormingsinstelling vzw Motief zich op deze site af. Zij antwoord: “Wij allen, hier en nu zichtbaar verzameld in deze straten, blijken meer te delen dan wij vermoeden. (…) Deze parken zijn onze tuinen, deze straten onze gangen, deze pleinen onze woonkamers”. Gelijk heeft ze. Ook zij zegt: “Wij kunnen reuzen zijn”.(3) De stad is van “ons”. Niet van het “Schoon verdiep”.

De Grote Reus en de Kleine Reuzin zijn wij, het volk. Wij, reuzen met de reuzen, gaven “het gezag” een lesje. Wij hebben onze onvervreemdbare rechten en wij kunnen solidariteit tonen. Dat “wij” gevoel met onze reuzen aan kop, bevat een potentieel aan energie dat gebruikt moet worden tegen de vele onrechtvaardigheden in onze maatschappij. Inderdaad, ik politiseer een gebeuren dat oppervlakkig bekeken “slechts” een feest was. Het is méér. Dat herkenden de tienduizenden nu en deden ze reeds in 1998.

De mensen kunnen stuk voor stuk reuzen en reuzinnen zijn, zijn dat ook. Met hun intieme kantjes, zoals De Grote Reus die zijn nichtje, De Kleine Reuzin wou terugvinden en er in gelukte. Zoals De Kleine Reuzin die een appelflauwte kreeg en “pi-pi” deed op straat. Met hun grote, sterke kanten. Zoals de tienduizenden die vorig weekend naar Antwerpen kwamen en intuïtief begrepen dat ze samen een reuze macht zijn tegen de rijke rovers van tol,van belastingen, van het leven van de kleine man,vroeger en nu. Merci Duiker met je hand, Kleine Reuzin. Tot weldra. “Seefhoek vooruit !”. (4)
 

1 – “AiA” – http://www.antwerpeninactie.info/gedemptezuiderdokken.html 

2  – “Zuiderdokken” – http://nl.wikipedia.org/wiki/Zuiderdokken 

3  – “Kenteringen” – https://www.dewereldmorgen.be/blog/kenteringen/2010/08/21/het-geheim-van-de-kleine-reuzin 

4  – “Suske en Wiske”

http://suskeenwiske.ophetwww.net/albums/verhalen/op_het_eiland_amoras/edities.php